Mavi, Işık spektrumunda Yeşil ile Mor arasında, dalgaboyu 450-490 nm aralığına sahip fotonlardan oluşur. 1 Kırmızı ve yeşil ile birlikte ışığın üç ana rengini oluşturur.
Gökyüzünün rengi mavi renk psikolojisinde dinginlik, huzur ve sakinlik duygularını çağrıştırıyor. Bazen özgürlüğü ve gücü temsil eder. Erkek çocuklara maviler giydirilir. Mavi sıklıkla otorite ve resmiyet ile de ilişkilendirilmiştir. Resmi elbiselerde, asker ve polis üniformalarında sıklıkla tercih edilmiştir.
Türk kültüründe kökeni Şamanizm’e uzanan mavi boncuk kem gözlerden yani nazardan korur. Göze göz bir mavi taştır; çünkü kötülükler gözden akmaktadır. Mavi ise kötülüğü soğuran bir kalkandır. 2
20.yüzyılda bir türlü Amerikalı olamayan Afrikalılar mutsuzluklarından mavileri giydiler; mavileri dinlediler. Blues müzik, üzüntüleri lirik şarkılarla betimleyen, melankolik duygularla bezenmiş daha çok bir vokal form olarak öne çıkmaktadır.3 Blues mavi bir hüzün nehridir; akar hayatımız boyunca.
Mavi aynı zamanda güvenin rengidir.4 Reklamcılıkta çokça tercih edilmiştir. Pek çok popüler marka ve şirketlerin logosunda maviyi görebilirsiniz.
Orta Çağ’da “mavi” toz boyalar metamorfik bir kaya olan Lapis Lazuli’den üretildi. Lapis Lazuli, Latincede lacivert taşı ya da gök taşı anlamına gelir.5 Afganistan’ın sarp Kahdahar dağlarından çıkarılan bu taştan maviyi elde etmek oldukça zor ve maliyetli bir iştir. Bu yüzden mavi pahalı bir boya olageldi. Mısırlılar tarafından icat edilen parlak mavi mineralde değişik varyasyonlarla bakır silikat, kil ve kum harmanlandı ve bu da tüm pigmentlerin en pahalısı olan ultramarin pigmentinin geliştirilmesine yol açtı.6 Parlak, koyu mavi renkte olan ve Lapus Lazuli taşının öğütülmesi sonucu elde edilen ultramarin mavi, Rönesans döneminde nadir bulunan ve değeri altından daha yüksek bir pigmentti.7
Rönesans’ta ressamlar maviyi özenle ve yüksek getirisi olan işlerde kullandılar. O dönemlerde maviyi ancak o kalpsiz8 Firavun Tutankamunun başlığında Mısırın en güzeli Nefertiti’nin tacında, alımlı Kleopatra’nın göz sürmesinde9 ya da Meryem ananın elbisesinde görebilirdiniz.
18. yüzyılın başında Berlin’de bir kimyager kırmızı pigmentlerin peşine düşmüşken tesadüfen Prusya10 mavisini sentezledi. Berlin mavisi olarak da bilinen bu ton mavinin büyük miktarlarda üretilmesini sağlamasıyla pahalı lapis taşının yerini aldı. Katsushika Hokusai ve Pablo Picasso gibi ünlü ressamlar bu rengi dünya standartlarındaki resimlerinde yoğun bir şekilde kullanmışlardır.11
Mimarlar ve sanatçılar eserlerinde maviyi tercih ettiler. Osmanlı Bizans sentezi olan Sultan Ahmet Camii mavi İznik çinileri kullanılmış ve kubbelerinin içi de mavi tonda süslemelerle bezenmesiyle maviye boyanmış gibidir.12 Avrupa’daki adı doğal olarak Blue Mosque’dur.
Mavinin çok daha fazlası var: Çivit mavisi, indigo mavisi, Kobalt mavisi hatta Levi’nin mavisi gibi.13 Mavinin tarihi okumaya değerdir.14
Notlar ve İleri Okuma:
- https://en.wikipedia.org/wiki/Blue
- Soygüder Baturlar, Ş. & Yaylagül, L. (2019). Kültürel Süreklilik Bağlamında Türk Halk Kültüründe Mavi/Turkuaz Mavisi ve Nazar Boncuğu. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi(31), 665-688. https://doi.org/10.31123/akil.534579
- https://www.britannica.com/art/blues-music
- https://www.colorpsychology.org/blue/
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Lapis_lazuli
- Genellikle yüzeyleri korumak ve renklendirmek amacıyla kullanılan bildiğimiz anlamda boyalar pigmentlerin, boyaya yapışkanlık, parlaklık, dayanıklılık, esneklik gibi özellikler kazandıran doğal ya da sentetik bağlayıcılar ve boyaya akışkanlık veren çözücüler ile birlikte karıştırılmasıyla üretilir.
- https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/boyalar-nasil-yapiliyor-renk-veren-pigmentler-nasil-elde-ediliyor
- Tutankamon, kalpsiz olarak bulundu. Normal mumyalama sürecinde Antik Mısır’da kalp dışındaki tüm organlar çıkarılır, kalp beden üzerinde bırakılırdı.
- https://tumzamanlar.wordpress.com/2020/05/02/renklerin-seruveni-i-mavi
- Prusya (Almanca: Preußen), tarihin değişik dönemlerinde değişik anlamlarda kullanılmış bir isim olmakla birlikte en çok 1713-1867 yılları arasında kendine Prusya Krallığı adını veren ve Orta Avrupa’da hüküm süren Alman devletinin ismidir.
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Prusya_mavisi
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Sultanahmet_Camii
- 1871 de icat edilen Kot pantolon klasik olarak mavidir.
- Mavi Bir Rengin Tarihi. Michel Pastoureau’nun çalışması, antikçağ ve ortaçağ toplumlarından modern çağa kadar, söz dağarcıkları, kumaşlar ve giysiler, günlük yaşam, simgeler gibi mavi rengin toplumsal pratikleri ile edebi ve sanatsal yaratımdaki yeri üzerinde durarak bu yön değiştirmenin tarihini anlatıyor.
